Tradycja mówi, że Katarzyna urodziła się w arystokratycznej, niechrześcijańskiej rodzinie. Któregoś dnia, po rozmowie z pobożnym pustelnikiem, nawróciła się na chrześcijaństwo. Wkrótce potem Katarzyna miała sen, że jest oblubienicą Chrystusa, i obudziła się mając obrączkę od Niego. Panujący wtedy cesarz rzymski Maksencjusz nienawidził i prześladował chrześcijan. Katarzyna udała się do niego i zarzuciła mu okrucieństwo, jednocześnie proponując, że przedstawi argumenty za przyjęciem chrześcijaństwa. Cesarz zebrał 50 pogańskich filozofów, którzy byli w stanie podjąć dyskusję. Z pomocą św. Michała Archanioła Katarzyna odparła każdy ich argument. Efektem tej konfrontacji było nawrócenie filozofów na prawdziwą wiarę. Cesarz Maksencjusz nakazał jednak ich zabić. Ale podstawa Katarzyny zrobiła na nim tak wielkie wrażenie, że poprosił ją, by została jego żoną. Odmowa spowodowała, że cesarz nakazał wtrącić ją do więzienia.

Niezachwiana w wierze

Do więzienia przychodzili poganie (nawet żołnierze cesarza), których pchała ciekawość i możliwość zobaczenia Katarzyny z bliska. Katarzynie wieli z nich udało się nawrócić. Maksencjusz, chcąc raz na zawsze powstrzymać Katarzynę, skazał ją na straszną śmierć – mianowicie łamaniem kołem, w którym osadzono specjalne ostrza. Stał się jednak cud – koło pękło z trzaskiem pod samym tylko dotykiem jej ciała. Ostatecznie wykonano na Katarzynie wyrok przez ścięcie i miecz zakończył jej życie 25 listopada. Po tej męczeńskiej śmierci święte ciało Katarzyny zniknęło, Bóg bowiem wysłuchał jej prośby o ukryciu ciała. Przenieśli je aniołowie na najwyższy szczyt półwyspu Synaj. W VI wieku cesarz Justynian zbudował tam, u podnóża góry Synaj, potężny klasztor. Tamtejsi mnisi po trzystu latach od śmierci św. Katarzyny, natchnieni podczas snu proroczymi widzeniami, odnaleźli ciało Świętej na Górze i przenieśli je do klasztornego kościoła. Od XI wieku klasztor jest oddany pod opiekę św. Katarzynie i nosi jej imię. W klasztorze przechowywane są relikwie Świętej i wiele cennych zabytków.

W ikonografii św. Katarzyna Aleksandryjska przedstawiana jest w koronie królewskiej, z palmą męczeństwa w ręku – kołem służącym do łamania kości, lub fragmentem takiego koła. W ikonografii wschodniej natomiast św. Katarzyna często trzyma w ręku krzyż. Atrybutami św. Katarzyny są: anioł, Dziecię Jezus, nakładające jej  - jako oblubienicy – pierścień na palec, filozofowie, z którymi prowadziła dysputę, gałązka palmowa, zębate koło, korona, krzyż, miecz i piorun.

W sztuce chrześcijańskiej Święta przedstawiana jest także jako oblubienica Chrystusa. Wówczas zazwyczaj klęczy u stóp Matki Bożej, trzymającej na kolanach  Dzieciątko Jezus, które wkłada jej na palec pierścień zaręczynowy.

Św. Katarzyna patronuje:

- zakonowi katarzynek,

- filozofom chrześcijańskim, teologom, mówcom, uniwersytetom,  

  uczonym i studentom,

- adwokatom, notariuszom,

- literatom, bibliotekarzom,

- drukarzom, zecerom,

- kolejarzom oraz kołodziejom i woźnicom,

- młynarzom i piekarzom,

- modystkom, szwaczkom, prządkom i powroźnikom,

- mężatkom i dziewczętom,

- grzesznikom.

Wszyscy oni uznali św. Katarzynę za swoją patronkę. Przymioty jej osobowości oraz fizyczne atrybuty stawały się tego podstawą. Filozofowie zauważyć musieli jej niezwykłą mądrość i siłę argumentacji. Młynarze, kołodzieje i kolejarze zauważyli w szczególności koło, jako ważne narzędzie swojej pracy.

Materiał pomocniczy:

- Święta Katarzyna - Miejsca kultu świętej w Polsce - 2001

- Żywoty Świętych - 2006